De crisis heeft een ongelijke impact gehad op mensen en heeft een aantal problemen die voorheen al bestonden nog versterkt. Dat zorgt voor een tikkende tijdbom. We moeten vermijden dat de gezondheids- en economische crisis ook een aanslepende sociale crisis wordt.

Pijnpunten die al jaren verwaarloosd worden, werden tijdens de pandemie extra duidelijk. Bijvoorbeeld de toenemende armoedeproblematiek, gezondheidsongelijkheid, of het nijpende tekort aan toegankelijke, kwalitatieve en betaalbare zorg en kinderopvang.

Armoede

Bij veel gezinnen sloeg de coronacrisis in als een bom. In 2020 waren er 7,3% meer leefloonbegunstigden. Daarnaast deden 175.000 (+6% t.o.v. 2019) à 195.000 (+15% t.o.v. 2019) mensen beroep op de voedselbank.

Maar reeds voor de crisis leefde ruim 10% van de Vlaamse bevolking (zo’n 640.000 personen) in armoede. En zo veel als 31% van de Belgen had onvoldoende financiële reserves om in drie maanden levensonderhoud te voorzien, een cijfer dat zelfs opliep tot 8 op 10 bij de lagere inkomensgroepen. Bovendien bevinden steeds meer werkende mensen zich in de gevarenzone voor armoede, vele van hen hebben kinderen. De kinderarmoedecijfers in Vlaanderen zijn op het minst gezegd zorgwekkend te noemen. In 2020 groeide in Vlaanderen alleen ruim 13,65% van de kinderen tussen 0 en 3 jaar op in armoede.

Vanzelf zal deze situatie niet verbeteren, integendeel. Een aantal evoluties zullen dit nog versterken. Denk maar aan hoe woon- en leefkosten (energie, woning- en huurprijzen) een steeds groter deel innemen in de uitgaven van een gezin, aan de toename van precaire jobs en aan hoe uitkeringen nog steeds onder de armoedegrens liggen. 

Nieuwe gezinsvormen

Het ‘klassieke gezin’ bestaat anno 2021 niet meer en toch wordt er in onze huidige beleidsvoering onvoldoende rekening gehouden met de diversiteit in onze samenleving. De mismatch met de realiteit moet dringend aangepakt worden, zodat mensen die er nood aan hebben ook effectief geholpen worden. Denk daarbij aan eenouder- of nieuw samengestelde gezinnen, zorgbehoeftige ouderen.

Vandaag is bijna 1 op 5 gezinnen met kinderen in Vlaanderen bijvoorbeeld een eenoudergezin en zij zijn oververtegenwoordigd in de armoedecijfers.

Mentaal welzijn

De mentale impact van corona en een stijgende werkdruk maken dat geestelijke gezondheidszorg (en breder: ‘welzijn’) steeds belangrijker wordt. Het aantal mensen met mentale problemen neemt jaar na jaar toe en daar is er een grote kloof tussen de hoger en lager opgeleiden. Ook eenzaamheid is een groeiend probleem. De coronacrisis, versterkt door gezin-werkconflicten, een kleine woonomgeving of beperkte opvangmogelijkheden, zorgde voor precaire toestanden.

Dat heeft niet alleen een sociale maar ook een economische impact. Eind 2020 waren er bijna 500.000 langdurig zieken, waarvan 56% dit toeschreef aan hun werksituatie. Ruim 36% kampt met mentale gezondheidsproblemen die hen verhinderen te werken, en dat cijfer groeit jaar na jaar.